ელექტრული დენი და საზომი ერთეულები

      ელექტრული დენი ეს არის ელექტრული მუხტების მოწესრიგებული მოძრაობა განსაზღვრული მიმართულებით  სივცეში. მუხტის მატარებლებს, რომელთა მოძრაობა ქმნის ელექტრულ დენს, უმეტეს შემთხვევაში წარმოადგენს თავისუფალი ელექტრონები (კერძოდ ლითონებში) ხოლო მნიშვნელოვნად იშვიათად იონები (სითხეებსა და აირებში).

       თავისუფალი ელექტრონების მოწესრიგებული მოძრაობის სიჩქარე ლითონებში შედარებით მცირეა, იგი წამში 1მმ-ს არ აღემატება, მაგრამ ელექტრული ენერგიის გავრცელების სიჩქარე უაღრესად დიდია საჰაერო ხაზებში, იგი პრაქტიკულად სინათლის სიჩქარის ტოლია 300000 კმ/წმ. წარმოდგენა ელექტრული დენის შესახებ მჭიდროდ არის დაკავშირებული ნივთიერების აგებულებასთას. ნებისმიერი ნივთიერება შედგება მოლეკულებისაგან, ხოლო მოლეკულები ატომებისაგან, ატომი თავის მხრივ შედგება სამი სახის ქვეატომური ნაწილაკებისაგან, რომელბიც მის გარეგან თვისებებს განსაზღვრავენ;

       ელექტრონები, რომელსაც უარყოფითი მუხტი გააჩნია და ატომის ყველაზე მცირე მასის ნაწილაკებია;

       პროტონები, რომელსაც დადებითი მუხტი აქვს და ელექტრონზე ~1836-ჯერ უფრო მასიურია;

       ნეიტრონები, რომელსაც მუხტი არა აქვს და დაახ. იგივე მასა აქვს რაც პროტონს. მხოლოდ ელექტრონებს შეუძლია გადაადგილება ნივთიერების შიგნით, ხოლო პროტონები და ნეიტრონები მტკიცედაა შეკავებული  თავიანთ ადგილებზე ატომის ბირთვში. ელექტრონებიდან თავისუფალი შეიძლება იყოს მხოლოდ ისინი, რომლებიც იმყოფებიან ატომის გარე ობიექტზე. 

გასადიდებლად დააჭირეთ სურათს.

ელექტრული დენის ოთხი ძირითადი საზომი ერთეული არსებობს:

                                                  ძაბვა (V)-ვოლტი (V)

                                                  დენის ძალა (I)-ამპერი (A)

                                                  სიმძლავრე (P)-ვატი (W)

                                                  წინაღობა (R)-ომი (Om)

       

        ძაბვა არის ძალა, რომელიც გამტარში მუხტების გადასაადგილებლად არის საჭირო. ის იზომება ვოლტებით (V). კომპიუტერის კვების ბლოკი როგორც წესი, რამდენიმე სახის ძაბვას წარმოქმნის.

        დენის ძალა – გამტარში დროის ერთეულში გამავალი მუხტების რაოდენობაა. ის იზომება ამპერებით (I). კვების ბლოკებში ძაბვის ყოველ მნიშვნელობას დენის ძალის სხვადასხვა მნიშვნელობა შეესაბამება.

         სიმძლავრე არის ის ენერგია, რომელიც გამტარში ელექტრონების გადაადგილებისას იხარჯება. იგი ძაბვისა და დენის ძალის ნამრავლით მიიღება და იზომება ვატებით (P). კვების ბლოკებს ნომინალური სიმძლავრე მიეთითება ვატებით.

         წინაღობა, ანუ გამტარის წინააღმდეგობა არის დენის სიდიდეზე გამტარის გავლენა. იგი იზომება ომებით (R). გამტარში დენის გავლისას დაბალი წინაღობისთვის  საჭიროა მეტი დენის ძალა და ძაბვა. კარგ გამტარს დაბალი, თითქმის ნულის ტოლი წინაღობა აქვს.

       დენის ძალის, ძაბვისა და წინაღობის კავშირი გამოიხატება ფორმულით, რომელსაც ომის კანონი ეწოდება. იგი გვიჩვენებს, რომ ძაბვა ტოლია დენისა და წინაღობის ნამრავლის.

                                                    V = I*R (ძაბვა=ამპერი*წინაღობაზე)

ხოლო სიმძლავრე ელექტრულ სისტემაში ტოლია ძაბვისა და დენის ძალის ნამრავლის.

                                                    P = I*V (სიმძლავრე=ძაბვა*ამპერზე)

        გამტარში დენის ძალის ან ძაბვის გაზრდა იწვევს სიმძლავრის გაზრდას.

თუ ავიღებთ უბრალო გამტარს 9-ვოლტიანი ნათურით, რომელიც 9-ვოლტიან ელემენტზე არის მიერთებული, ნათურის საწყისი სიმძლავრეა 100 ვატი. ზემოთ მოყვანილი ტოლობის მიხედვით ჩვენ შეგვიძლია გამოვთვალოთ ის დენის ძალა ამპერებში, რომელიც საჭიროა ამ 100 ვატის მისაღებად.

ამისათვის გვაქვს შემდეგი მონაცემები:

                                                   P = 100 ვატი

                                                   V = 9 ვოლტი

                                                   I = 100 ვტ:9 ვ = 11,11ამპერი

რა იქნებოდა, თუკი იმავე 100 ვტ სიმძლავრის მისაღებად 12-ვოლტიან ელემენტს და 12-ვოლტიან ნათურას გამოვიყენებდით?

                                                   100 ვტ:12ვ = 8,33 ამპერი

სისტემა იმავე სიმძლავრეზე იმუშავებს, მხოლოდ უფრო დაბალ დენზე.

კომპიუტერებში, როგორც წესი, გამოიყენება კვების ბლოკები 200-დან 500 ვტ-მდე სიმძლავრით. გვხვდება კომპიუტერები, რომელთათვისაც აუცილებელია 500-დან 2000-მდე ვატი სიმძლავრის კვების ბლოკები. კომპიუტერის არჩევისას ამოირჩიეთ ისეთი კვების ბლოკი, რომლის სიმძლავრეც საკმარისი იქნება ყველა კომპონენტის კვებისათვის. კომპონენტების სიმძლავრის შესახებ მონაცემების მიღება შეიძლება მწარმოებლი ფირმის დოკუმენტაციიდან. კვების ბლოკის არჩევისას კარგად დარწმუნდით, რომ მისი სიმძლავრე საკმარისია  თქვენი სისტემის კომპონენტებისათვის. 

ყურადღება! არ გახსნათ კვების ბლოკი. მასში განლაგებული      ელექტრონული კონდენსატორები დიდხანს ინახავენ ელექტრულ მუხტს.